HERBATA,
to zimozielone rośliny (krzewy i drzewa) z rodzaju Camellia, występujące w dwóch gatunkach pochodzących od dzikich form występujących w Azji Południowo-Wschodniej. Obydwa gatunki rosną w rejonie Himalajów.Herbata chińska rośnie po północnej stronie dając surowiec delikatniejszy, a herbata indyjska po południowej stronie tych gór dając surowiec „mocniejszy” z którego napar jest ciemniejszy. Bogactwa oryginalnych i niepowtarzalnych smaków i aromatów wynikają głównie z odmiennej jej obróbki.
Camellia Sinensis - Herbata chińska Kamelia chińska pochodzi z terenów południowo-wschodniej Azji. Osiąga wysokość 10 metrów (na plantacjach do 2-3 m). Z uwagi na niską zawartość garbników nadaje się też lepiej do produkcji herbaty zielonej niż np. odmiany assamskie. Krzewy chińskie mają na ogół węższe i delikatniejsze liście, a roślina jest bardziej odporna na mróz niż herbata indyjska. Jednak nie wszystkie chińskie rośliny są takie same: w Państwie Środka od wieków krzyżuje się rośliny z różnych regionów upraw w celu maksymalnego uwydatnienia ich korzystnych cech. Dzięki temu istnieje mnogość odmian chińskiej herbaty.
Najsłynniejsze (i zapewne najstarsze) drzewa herbaciane podziwiać można w lesie w regionie Xis-huang-banna (w prowincji Yunnan). Mają one około 32 metrów wysokości, średnica pnia mierzy nieco ponad metr, zaś ich wiek szacuje się na ok. 1700 lat.
Camellia Assamica - Herbata assamska Camellia assamica pochodzi z terenów północno-wschodnich Indii, ale w przeciwieństwie do powszechnie znanej kamelii chińskiej, z jej istnienia nie zdawano sobie sprawy przez długie lata. Dopiero w 1835 roku oficer Kompanii Wschodnioindyjskiej Robert Bruce wziął udział w wyprawie do położonego pomiędzy Indiami i Burmą Assamu, gdzie wódz plemienia Singpho pokazał mu młodą kamellię. Camellia assamica jest krzewem bardzo podobnym do kamelii chńskiej. Osiąga wysokość od 6 do 18 metrów, ale ma większe od niej liście. Herbata tej odmiany na plantacjach uprawiana jest w postaci krzewów do 1 m wysokości. Najczęściej produkuje się z nich herbaty czarne. Assamikę uprawia się w Indiach, Japonii, Birmie, Indochinach, oraz na Cejlonie i Jawie.
Obok oryginalnych krzewów herbacianych, pochodzących z Chin lub Assamu uprawia się również rośliny powstałe ze skrzyżowania tych dwu gatunków między sobą. Krzyżówki te określa się mianem hybryd (odmiana krzewu to tzw. kultywar) Obecnie stanowią one podstawę niemal wszystkich plantacji herbaty - na całym świecie. Krzyżówki między herbatą chińską a indyjską są rozpowszechnione szczególnie w Indiach. Ich listki są węższe od listków herbaty indyjskiej, jednak nieco szersze od listków herbaty chińskiej. Obok tego, równie rozpowszechnione jest krzyżowanie roślin w obrębie tego samego gatunku, pochodzących jednak z różnych regionów. Jak już wspomniano, w Chinach od dawna powszechne jest krzyżowanie herbat pochodzących z różnych prowincji. Naczelnym dążeniem jest w tym wypadku uzyskanie jak najlepszej jakości, zwiększenie plonów oraz dopasowanie roślin do warunków uprawy - czyli uodpornienie np. na mróz itp.
HERBATA PU ERH 黑茶, hei chá
Ojczyzną Pu-Erh jest południowa prowincja Chin, Yunnan. Herbata ta zwana jest herbatą "postfermentowaną” lub „dojrzewajacą". Dojrzewanie polega na fermentacji nieenzymatycznej, w odpowiednich warunkach (różne mikroorganizmy uwielbiają podwyższoną temperaturę i wilgoć, enzymy natomiast zabija się wcześniej, podobnie jak w przypadku chińskich herbat zielonych, poprzez precyzyjne ugniatanie i podgrzewanie liści w woku).
Jako, że naturalne dojrzewanie czy leżakowanie jest procesem powolnym i trwa latami, opracowano w latach 70-tych metodę zwaną wodui, która go imituje i jednocześnie znacznie przyśpiesza - w ciemnych pomieszczeniach usypuje się herbaciane kopce i w kontrolowany sposób nawilża się herbatę poprzez przykrycie jej zwilżonymi płachtami przez około 1-2 miesiące nabiera pleśniowego, ziemistego smaku i aromatu oraz czarnego koloru.
Jej zdrowotne działanie jest tym skuteczniejsze, im dłużej pozwala jej się dojrzewać w odpowiednich warunkach. Suche liście herbaty Pu Erh są niemal czarne, z brązowawym lub zielonkawym odcieniem.
Herbata charakteryzuje się bardzo silnym ziemnym zapachem i smakiem. Występuje w postaci herbaty sypkiej lub prasowanej w różnorodne kształty – cegiełek, gniazdek, czy krążków tzw. "ciastek".
Pu-erh może być:
-sheng (surowy, nieprzetworzony, świeży, ang. raw) powoli fermentuje w naturalnym procesie fermentacji nieenzymatycznej. Pożądane właściwości osiąga dopiero po około 5 latach,
-shou/shu (dojrzały, ang. cooked, poddana procesowi przyśpieszonej fermentacji wodui).
Właściwości:
• wspomaga pracę wątroby,
• skutecznie walczy z nadwagą,
• obniża poziom cholesterolu,
• oczyszcza organizm z toksyn,
• pobudza procesy trawienne,
• zawiera duże ilości cennych aminokwasów i biopierwiastków,
• zapobiega powstawaniu wolnych rodników,
• łagodzi skutki spożywania alkoholu,
• wzmacnia organizm.
Sposób zaparzania:
Wodą o temperaturze 96°C, parzymy od 3-5 minut. Można zaparzać wielokrotnie. Zaleca się pić niesłodzoną. Ilość herbaty na szklankę wody - 1 łyżeczka (około 3 g na szklankę - 11-13 gramów na 1 l wody).
HERBATA BIAŁA 白茶; bái chá
Herbata produkowana na niewielką skalę głównie w Chinach. Zbiór herbaty białej odbywa się wczesną wiosną, gdy roślina budzi się ze snu zimowego. Wytwarzane z najmłodszych liści i nierozwiniętych pąków liściowych (najlepsze wyłącznie z pąków), pokrytych drobnym, białym puszkiem, któremu zawdzięczają swoją nazwę. Podczas obróbki przechodzą tylko dwie zasadnicze fazy: więdnięcie, podczas którego lekko fermentują i suszenie, które jednocześnie kończy proces fermentacji. Herbaty białe zwane są inaczej herbatami lekko fermentowanymi dlatego, że stopień fermentacji wynosi jedynie około 10-15%.Młode listki zawierają 3 razy więcej zdrowotnych polifenoli, niż liście starsze.
Właściwości:
• orzeźwiające i pobudzające,
• działanie antyoksydacyjne, czyli opóźniające efekty starzenia dzięki obecności antyutleniaczy,
• antymutagenne (przeciwdziała powstawaniu zmian nowotworowych w komórkach),
• zawiera polifenole, które chronią organizm przed atakiem wolnych rodników (substancji szkodliwych, powodujących zmiany w DNA komórki).
Sposób zaparzania:
Wodą o temperaturze 75-90°C. Woda w 3-4 minuty po zagotowaniu osiąga temperaturę 90°C, a w 12 minut po przegotowaniu woda osiąga temperaturę 75°C. Ilość herbaty na szklankę wody - 1 łyżeczka (około 3 gramów na szklankę - 11-13 gramów na 1 l wody).
Napar białej herbaty o jasnej słomkowej barwie odznacza się delikatnym smakiem o subtelnym aromacie.
HERBATA ZIELONA 綠茶; lǜ chá
Ta grupa herbat obejmuje największą ilość gatunków, które różnią się między sobą wyglądem zewnętrznym, smakiem, aromatem i jakością.
Herbata zielona w medycynie chińskiej znajduje swoje zastosowanie już od ponad tysiąca lat. Chińczycy używają jej do leczenia ospałości, zaburzeń trawiennych, bólów głowy, kłopotów ze wzrokiem (nieostre widzenie), zatruć alkoholowych i rozstroju żołądka. Zielona herbata jest najstarszym i najpopularniejszym w Chinach rodzajem herbaty. Około 75% światowej produkcji zielonej herbaty pochodzi z Chin. Spotkać tu można największą na świecie różnorodność najwyższej jakości herbat.
W celu otrzymania zielonej herbaty, podczas produkcji świeżo zebrane liście są podgrzewane, co powstrzymuje fermentację oraz pozwala zachować zielony kolor. Dlatego nazywamy ją niefermentowaną, nie przechodzi ona procesu utleniania.
Właściwości:
• ułatwia koncentrację, poprawia pamięć, rozjaśnia umysł (na skutek obecności kofeiny, zwanej teiną- pobudzające działanie herbaty (w porównaniu do kawy) przebiega wolniej i stateczniej, jest też dłuższe),
• obniża ryzyko zawału serca i miażdżycy tętnic, zmniejsza ryzyko zakrzepów (ponieważ polifenole zawarte w herbacie osłabiają możliwość odkładania się cholesterolu),
• obniża ciśnienie krwi (przedziwdziała tworzeniu się złogów na ściankach naczyń krwionośnych),
• służy w profilaktyce nowotworowej (niektóre z polifenoli zawartych w herbacie potrafią hamować oddziaływanie związków odpowiedzialnych za powstawanie zmian nowotworowych),
• antyseptyczne działanie - garbniki zawarte w zielonej herbacie mogą zwalczać wirusy i bakterie- wspomaga więc leczenie chorób infekcyjnych (grypy, przeziębienia, biegunki, stanów zapalnych śluzówki jamy ustnej),
• antyoksydacyjne, czyli opóźniające efekty starzenia (dzięki obecności antyutleniaczy).
Przeciwskazania:
• ludzie cierpiący na bezsenność, nerwowość, mający wrażliwy żołądek nie powinni przesadzać z ilością pitej herbaty,
• pacjenci z wrzodami żołądka powinni unikać picia dużej ilości zielonej herbaty, ponieważ wzmaga ona wydzielanie soków żołądkowych,
• Herbatą zieloną nie powinno się popijać leków!
Zaparzanie:
Do zaparzania herbaty używajmy wody dobrej jakości, źródlanej lub przefiltrowanej. Mocniejsze gatunki o zdecydowanym smaku zalewa się wodą o temperaturze 75-90 stopni, delikatniejsze wodą od 60-75 stopni. Woda w 3-4 minuty po zagotowaniu osiąga temperaturę 90 stopni, a w 12 minut po przegotowaniu woda osiąga temperaturę 75 stopni. Ilość herbaty na szklankę wody - 1 łyżeczka (około 3 g na szklankę - 11-13 gramów na 1 l wody).
HERBATA CZARNA 紅茶; hong chá
Czarne herbaty pochodzące z licznych plantacji indyjskich, chińskich i afrykańskich. Szczególnie wyjątkowa herbata pochodzi z Darjeeling, okręgu w północnych Indiach. Znane i cenione są również herbaty pochodzące z indyjskiej prowincji Assam oraz z Cejlonu (Sri Lanka).
Herbata może być sprzedawana w postaci liściastej (najlepszej jakości), łamanej, proszkowej i pylistej.
Właściwości:
• koi duszę, rozjaśniania umysł (zawiera kofeinę, zwaną teiną),
• teina wzmaga aktywność soków trawiennych.
Otrzymuje się ją z prawie każdego rodzaju herbaty zielonej, poprzez poddanie jej procesowi pełnej fermentacji, co powoduje zmianę zabarwienia listków na brązowo. Jednoczesnej przemianie ulegają wszystkie składniki herbaty. Fermentacja powoduje, że garbniki zamieniają się w związki aromatyczne, zmniejsza się udział witaminy C oraz niektórych związków mineralnych.
Obróbka czarnej herbaty ma zawsze cztery podstawowe etapy: więdnięcie, zwijanie, fermentowanie (utlenianie) i suszenie (”palenie”).
Zaparzanie: wodą przegotowaną o temp. 95°C przez 3-4 min. Czarną herbatę powinno się zalewać wrzącą wodą (96°C). Najczęstszym błędem popełnianym podczas przyrządzania czarnej herbaty jest użycie wody o zbyt niskiej temperaturze. Herbatę powinno się zaparzać trzy do pięciu minut, po tym czasie zaczyna się uwalniać tanina, która neutralizuje pobudzające działanie teofiliny i kofeiny, dodatkowo herbata staje się gorzka.
Napar może mieć ciemny intensywny kolor, częściej jednak żywy, czerwonawy. W Chinach, herbatę którą my europejczycy znamy jako czarną, nazywa się herbatą czerwoną ze względu na kolor naparu, który jest zawsze czerwono-pomarańczowy.
Czarną herbatę zwyczajowo dzieli się na następujące kategorie:
SFTGFOP (Finest Tippy Golden Flowery Orange Pekoe) – ten skrót rezerwuje się wyłącznie dla najdoskonalszych herbat świata. Susz SFTGFOP zawiera w sobie dużą ilość złotych tipsów i starannie dobieranych młodych listków.
FTGFOP (Finest Tippy Golden Flowery Orange Pekoe) – herbata FOP szczególnie wysokiej jakości.
TGFOP (Tippy Golden Flowery Orange Pekoe) – susz GFOP z podwyższoną zawartością złocistych tipsów.
GFOP (Golden Flowery Orange Pekoe) – jest to susz FOP wzbogacony tzw. złocistymi tipsami, czyli szczególnymi, złocistymi końcówkami pączków.
FOP (Flowery Orange Pekoe) – susz złożony z pełnych liści herbacianych wysokiej jakości, zawierający również znaczną ilość pączków (tipsów).
BOP (Broken Orange Pekoe) – susz skomponowany z wysokojakościowych liści średniej wielkości.
OP (Orange Pekoe) – „pełnolistny” susz wysokiej jakości.
FP (Flowery Pekoe) – „pełnolistny” susz wysokiej jakości zawierający zwiększoną ilość tipsów. Liście takie zwijane są zwykle w kuleczki.
PS (Pekoe Sushong) – susz złożony z pełnych liści średniej jakości.; liście mechanicznie łamane podczas produkcji
S (Sushong) – duże liście herbaciane, zbierane z reguły z dolnej części krzewu. herbata skomponowana z dojrzałych, starszych listków rosnących blisko pnia herbacianego krzewu.
Pył herbaciany (Dust) – najgorszy rodzaj „surowca”. Używany do produkcji herbaty ekspresowej.
źródło: www.oxalis.pl
Herbata i jej odmiany